Tak kiedyś wyglądała praca w kopalniach na Dolnym Śląsku! Nie było lekko! [ZDJĘCIA]

Historia górnictwa w rejonie wałbrzyskim sięga wielu wieków wstecz. Niemal od samego początku ważną rolę w wydobyciu węgla kamiennego oraz budowie nowych kopalń, budynków przemysłowych i administracyjnych odegrało wiele pokoleń rodu Czetrritzów, a od XVII wieku aż do 1945 roku – ród Hochbergów.

Najstarszy zapis dotyczący kopalni węgla pochodzi z 1536 roku. Jest to przekaz umieszczony w testamencie Dipranda Czettriza, właściciela miasteczka Wałbrzycha i okolicznych wsi. Z treści zapisu wynika, że kopalnie w Wałbrzychu istniały już znacznie wcześniej. W 1561 r. Konrad II Hochberg, pan na Książu, wydał Georgowi Rudlowi z Weissteinu (Białego Kamienia) zezwolenie na wydobycie węgla. Z kolei 3 listopada 1594 r. gubernator Fabian von Reichenbach poinformował Izbę Śląską, że wieśniacy z Hermsdorfu wybudowali kopalnię. W XVII wieku po raz pierwszy miejsca wydobywania węgla oznaczono na mapach, podkreślając przez to rangę tej działalności.

HISTORIA GÓRNICTWA NA DOLNYM ŚLĄSKU

Kopalnia Consolidierte Fürstensteiner Gruben (po 1945 r. – KWK „Bolesław Chrobry”) w Wałbrzychu

Zakład do 1930 r stanowił własność rodziny Hochbergów, a następnie przeszedł na własność spółki akcyjnej „Waldenburger Bergwerks AG”. Jej głównym akcjonariuszem był Hans Heinrich XV, książę von Pless. W 1926 r., kopalnia zatrudniała 7615 osób i wydobywała 1053 tys. tom węgla, w 1937 r. - 1370 tys. ton. Pod koniec lat 30. skarb państwa przejął kopalnie od rodu z powodu wysokich długów i w czasie II wojny światowej pracowała ona na potrzeby przemysłu zbrojeniowego.

Kopalnia „Wałbrzych” została uruchomiona w 1778 r. i do 1944 r. występowała pod nazwą Bahnschacht, również jako kopalnia Fürstenstein-gruben-Balinschachtanlange. Od 1945 r. była znana jako kopalnia „Wałbrzych”, a 1 stycznia 1946 r. zmieniono jej nazwę na "Bolesław Chrobry". W 1964 r. połączona z kopalnią „Mieszko” jako jedno przedsiębiorstwo pod nazwą „Wałbrzych”. Działała do końca jako ostatnia czynna kopalnia w Wałbrzychu. 29 czerwca 1998 r. wyjechał z niej ostatni wózek z węglem. Po kopalni pozostały jedynie główne szyby wydobywcze Chrobry I i II.

Spółka akcyjna Waldenburger Bergwerks AG („Wabag”) z siedzibą w Wałbrzychu (dziś Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu)

Utworzona w 1930 r. spółka obejmowała dolnośląskie zakłady przemysłowe księcia von Pless. Jej własnością były Consolidierte Fürstensteiner Gruben (Skonsolidowane Kopalnie Ksiażańskie/Kopalnia „Wałbrzych”) z dwoma polami eksploatacyjnymi: Bahnschacht i Hans-Heinrich-Schacht, koksownia i brykietownia. Kapitał akcyjny wynosił 8 milionów marek. W 1932 r. spółka „Wabag” zatrudniała ogółem 5 tys. ludzi, produkcja roczna wynosiła 1171 tys. ton węgla kamiennego, 208 tys. ton koksu i 67 tys. ton brykietów. W 1922 r., rozpoczęto w koksowni Consolidierte Fürstensteiner Gruben budowę pieców wąskokomorowych z regeneratorami poprzecznymi, co pozwoliło na uzyskanie koksu wysokiej jakości.

Szyb Matylda

Od 1945 r. szyb materiałowy, wcześniej wydobywczy. Istniał przy placu drzewnym Kopalni Wałbrzych, nazwany od imienia żony księcia Jana Henryka XI von Pless von Hochberg. W 1995 r. wyspawany, częściowo przekazany jako eksponat do Muzeum Kopalni Uranu w Kowarach.

Kopalnia Consolidierte Sophie w Jedlinie Zdroju

Stanowiła własność Hochbergów. W 1923 r. zatrudniała 1267 osób, a wydobycie wyniosło 186 tys. ton węgla. W 1931 r. kopalnia została unieruchomiona, a jej szyby zasypano. Według kroniki z 1921 r. kopalnia ta istniała od 1763 r. W 1891 r. kupił ją książę pszczyński i została wówczas powiększona. Kronikarz wymienia jako szyby lub sztolnie tej kopalni: "Annaschacht" koło Suliszowa (Sophienau), "Beinertschacht " koło Jedliny, "Sprungschacht" koło Glinicy i "Wetterschacht" koło Kamieńska. W 1906/1907 doszedł do nich nowy "Schulteschacht" w Glinicy. W latach 20. XX wieku dyrekcja pszczyńskich kopalni podawała jako szyby zespolonej kopalni Sophie tylko szyby Schulte (z połączeniem kolejowym) i Wojenny.

Kopalnia Caesar (po wojnie „Teresa”) w Wałbrzychu-Rusinowej

Zakład należał do gwarectwa, którego właścicielem była spółka „C. Kulmiz GmbH”. W 1921 r. stała się własnością rodziny Hochbergów. Eksploatowana z przerwami została unieruchomiona w marcu 1925 r. W 1923 r. zatrudniała 200 górników. W 1945 r. kopalnię Caesar przemianowano na Teresa i włączono do kopalni Julia (Thorez). Najstarszym i dominującym akcentem w zespole jest wieża wyciągowa, składająca się z murowanej wieży typu Malakow i wystającej ponad nią wieży stalowej.

Kopalnia Abendröthe („Klara”) w Gorcach

Stanowiła własność gwarectwa, w którym połowę udziałów posiadał książę pszczyński. W drugiej połowie lat 20. została unieruchomiona. W 1923 r. zatrudniała 2100 ludzi, a wydobycie wynosiło 228 tys. ton węgla. Kopalnia „Abendröthe” eksploatowała początkowo pokłady węgla w okolicach Kohlau. Później eksploatacją objęła również Rothenbach. Szyb Klara powstał w latach 1869-70. W koksowni przy szybie Klara w 1912 r. otrzymano 89 tys. ton koksu, a w 1918 r. - 73 tys. ton. Otrzymywano również smołę i amoniak. W 1927 r. kopalnia „Zorza Wieczorna” wstrzymała wydobycie. Dostała również pozwolenie na wyburzenie budynków kopalni